Spośród wielu szkodników zasiedlających plantacje ziemniaka, stonka ziemniaczana nadal stanowi poważne zagrożenie, wpływając na wielkość i jakość plonu bulw. Mimo postępu w metodach ochrony roślin, ten niewielki chrząszcz pozostaje jednym z najważniejszych wrogów plantatorów ziemniaka w Polsce.
Spis treści
Biologia i zachowanie stonki ziemniaczanej
Stonka ziemniaczana jest szkodnikiem nalistnym, którego żerowanie przypada na okres wiosenno-letni. Jej szkodliwość polega głównie na bardzo dużej żarłoczności larw, zwłaszcza w starszych stadiach rozwojowych (L3–L4). Larwy te potrafią w krótkim czasie zniszczyć znaczną część ulistnienia rośliny, co prowadzi do obniżenia zdolności fotosyntetycznych i w konsekwencji zmniejszenia plonu.
Chrząszcze pokolenia zimowego często pojawiają się na plantacjach już przed wschodami ziemniaka, żerując na wschodzących chwastach i składając na nich jaja. Stonka potrafi zasiedlać plantacje nawet na znacznych odległościach, co utrudnia kontrolę jej populacji.
Skala zagrożenia
Przy masowym pojawie larw może dochodzić do powstawania tzw. „gołożerów”, czyli ogołacania całych roślin z liści. U odmian o najkrótszym okresie wegetacji (bardzo wczesne i wczesne) zmniejszenie plonowania może wynosić od 40 do 60%. Tak duże straty ekonomiczne są poważnym problemem dla rolników, szczególnie tych, którzy specjalizują się w uprawie ziemniaków.
Wyzwania w zwalczaniu stonki
Dodatkowym problemem w zwalczaniu stonki jest jej znakomita adaptacja do zmieniających się warunków klimatyczno-środowiskowych. Szkodnik ten posiada dobrze rozwinięte mechanizmy detoksykacji i potrafi uodparniać się na stosowane insektycydy. Ponadto, często namnaża się w miejscach, gdzie nie prowadzi się regularnej ochrony chemicznej, takich jak ogródki działkowe, gdzie niszczenie odbywa się głównie mechanicznie.
W ostatnich latach obserwuje się stały wzrost populacji stonki ziemniaczanej, co jest związane ze zmianami klimatycznymi, długotrwałymi suszami i okresami bardzo wysokich temperatur. Te warunki sprzyjają szybszemu rozwojowi i większej przeżywalności szkodnika.
Strategie ochrony
W obliczu rosnącego zagrożenia stonką ziemniaczaną, rolnicy muszą stosować zintegrowane metody ochrony, aby skutecznie kontrolować populację tego szkodnika. Poniżej przedstawiamy pięć kluczowych strategii, które pomogą w ograniczeniu szkód powodowanych przez stonkę.
1. Regularne monitorowanie plantacji
Regularne monitorowanie plantacji ziemniaka jest podstawą skutecznej ochrony przed stonką ziemniaczaną. Polega ono na systematycznym sprawdzaniu roślin pod kątem obecności chrząszczy, jaj i larw. Wczesne wykrycie szkodnika pozwala na szybką interwencję, zanim populacja osiągnie poziom powodujący znaczące straty w plonach. Zaleca się przeprowadzanie kontroli co najmniej raz w tygodniu, a w okresach intensywnego żerowania nawet częściej. Wykorzystanie pułapek feromonowych oraz obserwacja sąsiednich upraw może dodatkowo zwiększyć skuteczność monitoringu.
2. Rotacja upraw i praktyki agrotechniczne
Rotacja upraw, czyli zmiana gatunków roślin na danym polu w kolejnych latach, jest skuteczną metodą ograniczania populacji stonki ziemniaczanej. Uprawa ziemniaków po roślinach niebędących żywicielami stonki, takich jak zboża czy rośliny strączkowe, utrudnia szkodnikowi odnalezienie odpowiedniego pokarmu. Dodatkowo, praktyki agrotechniczne takie jak głęboka orka czy niszczenie resztek pożniwnych mogą zmniejszyć liczebność zimujących chrząszczy w glebie. Unikanie sąsiedztwa upraw ziemniaka z innymi roślinami z rodziny psiankowatych również ogranicza możliwość migracji szkodnika.
3. Wybór odmian odpornych lub tolerancyjnych
Stosowanie odmian ziemniaka wykazujących naturalną odporność lub tolerancję na żerowanie stonki ziemniaczanej może znacząco ograniczyć straty w plonach. Odmiany te charakteryzują się cechami utrudniającymi żerowanie szkodnika, takimi jak grubsza kutykula liści czy obecność związków chemicznych niekorzystnych dla stonki. Wybór odpowiedniej odmiany powinien być dostosowany do lokalnych warunków uprawy oraz stopnia nasilenia występowania szkodnika w danym regionie.
4. Biologiczne metody zwalczania
Biologiczne metody zwalczania polegają na wykorzystaniu naturalnych wrogów stonki ziemniaczanej oraz biopreparatów opartych na mikroorganizmach. Drapieżne owady, takie jak biedronki, złotooki czy pasożytnicze błonkówki, mogą znacząco ograniczyć populację szkodnika. Stosowanie preparatów zawierających bakterie Bacillus thuringiensis jest kolejnym efektywnym sposobem zwalczania larw stonki. Metody te są przyjazne dla środowiska i nie wpływają negatywnie na organizmy pożyteczne, co sprzyja zachowaniu równowagi ekosystemu na polu uprawnym.
5. Odpowiedzialne i zrównoważone stosowanie insektycydów
Chemiczne środki ochrony roślin są często niezbędne w zwalczaniu stonki ziemniaczanej, jednak ich stosowanie powinno być odpowiedzialne i zrównoważone. Kluczowe jest rotowanie insektycydów o różnych mechanizmach działania, aby zapobiec rozwinięciu się odporności szkodnika na daną substancję czynną. Należy ściśle przestrzegać zaleceń producenta dotyczących dawek, terminów aplikacji oraz okresów karencji. W miarę możliwości warto wybierać preparaty selektywne, które minimalizują wpływ na organizmy pożyteczne i środowisko naturalne.
Stonka ziemniaczana pozostaje jednym z najgroźniejszych szkodników upraw ziemniaka. Jej zdolność do szybkiego namnażania się, adaptacji do warunków środowiskowych i uodparniania na środki chemiczne stanowi poważne wyzwanie dla rolników. Dlatego tak ważne jest stosowanie kompleksowych strategii ochrony oraz stałe monitorowanie plantacji. Tylko w ten sposób można skutecznie ograniczyć straty i zapewnić wysoką jakość plonu.
